De eikenboom voor ons huis, aan de overkant van de straat, heeft een rood lintje gekregen. PAS OP PROCESSIERUPS staat er met grote letters op. Als ik naar boven tuur, zie ik ze hangen in de oksel van een tak: een web vol rupsen. Rupsen met haartjes die branden op je lichaam. Wat doe je tegen de eikenprocessierups?
- De rups en zijn brandharen
- Klimaatverandering en de eikenprocessierups
- Wat doet jouw gemeente
- Ga voor meer biodiversiteit
- Jeuk door eikenprocessierups
De rups en zijn brandharen
De eikenprocessierups is de larve van de processievlinder en dol op jonge eikenblaadjes. Ze leven in grote groepen bij elkaar en lopen in colonne (processie) over eikenbomen. Hun nesten zien er uit als spinsels. De processierups krijgt, wanneer hij voor de derde keer ‘vervelt’, brandhaarden. Verstoor je op dit moment de rupsen, dan verspreidt hij als verdedigingsmiddel zijn brandharen.
Een rups heeft meer dan een half miljoen brandhaartjes. Door de weerhaakjes aan de haren blijven ze kleven op je lichaam. Wrijf je de haren van je af, dan breken ze en komt er een eiwit vrij dat irritatie veroorzaakt: rode vlekken, kleine bultjes (lijken op heel vele muggenbulten), tranende ogen of geïrriteerde slijmvliezen. In juli is de grootste kans op overlast, want dan zit de rups in zijn laatste fase voordat hij verpopt tot vlinder.
Klimaatverandering en de eikenprocessierups
Waarom hebben we er nu zoveel last van en andere jaren niet? De eikenprocessierups houdt van warmte. Door de klimaatverandering wordt het in Nederland steeds warmer en dus aantrekkelijker voor de rupsen. In deze omstandigheden kunnen ze goed overleven. En we hebben natuurlijk veel eiken.
Eikenprocessierups bestrijden: wat doet jouw gemeente?
Het rode lint om de boom betekent dat je moet oppassen, er zijn eikenprocessierupsen gespot. Wat er vervolgens gebeurt om de rupsen te bestrijden, verschilt per gemeente. De ene gemeente zuigt ze op met een grote stofzuiger, binnen andere gemeentes worden ze verbrand. Het verbranden van de nesten in de boom heeft meer nadelen dan voordelen: de boom wordt beschadigd en de brandharen zullen zo alsnog verspreid worden. Een biologische manier van het verwijderen van deze plaag, is het inzetten van nematoden. Dit zijn aaltjes die hun prooi (de jonge rupsen) binnendringen waardoor deze sterven. Dit laatste moet echter gebeuren als de rups nog in de fase is dat hij geen brandharen heeft.
Ga voor meer biodiversiteit
De meest natuurvriendelijke manier van het bestrijden van de eikenprocessierups, is het vergroten van de biodiversiteit. Daarom roept de Vogelbescherming iedereen op om zijn/haar gemeente aan te sporen om biodiversiteit in te zetten in de bestrijding van de eikenprocessierups. De eikenprocessierups heeft namelijk veel natuurlijke vijanden, waaronder de sluipwesp en vogels (kauwen, mezen en merels). Maar in ons land zijn veel plekken met alleen eikenbomen en grasland. Dit is geen ideale omstandigheid voor de natuurlijke vijanden. Zij hebben behoefte aan struikgewassen waar ze kunnen schuilen en andere soorten bomen waarin ze kunnen nestelen. Door inheemse struiken te planten en nestkasten voor de koolmezen op te hangen, ontstaat er een gezond ecosysteem, en vormt de eikenprocessierupsen niet langer een plaag.
Tips van de Vogelbescherming om de eikenprocessierups te bestrijden:
- Hang nestkasten op
Hang kasten op voor de rupsen etende vogels als pimpelmees, koolmees en boomklever. Een koolmezenjong eet in 2 weken tijd zo’n 800 rupsen; en dat bij nestjes van 8 tot 12 jongen. Dat tikt aan!
Tip: hang kasten voor verschillende soorten 3 meter uit elkaar en voor dezelfde soorten zelfs 10 meter.
- Plant inheemse planten
Op wilde, inheemse planten en bloemen komen insecten af. Op insecten komen vogels en vleermuizen af. En zo is het cirkeltje rond, want vogels eten de rupsen en sommige insecten leggen hun eitjes in de eikenprocessierups, waarna de wespenlarf de rups opeet (sluipwespen, sluipvliegen, gaasvliegen en zweefvliegen). Vleermuizen ten slotte eten de vlinders van de eikenprocessierups.
Tip: denk aan dovenetel, kamperfoelie, lavendel, margrieten, zonnebloemen, duizendblad, witte en rode klaver… Vergeet ook de bomen niet, bijvoorbeeld beuk, berk, meidoorn of lijsterbes.
- Maai later (of niet…)
Laat daar waar de veiligheid het toe laat de boel de boel. Maai later, of als dat kan: niet. Laat bloemen en planten uitbloeien. Hiermee creëer je een natuurlijke leefomgeving voor vogels en andere soorten. De kans dat ze volgend seizoen weer terugkomen vergroot je daarmee enorm.
Jeuk door eikenprocessierups
Inmiddels is het half juli en zit de eikenprocessierups in zijn derde vervelstadium. De brandharen zijn nu aanwezig en zorgen voor overlast. Wat moet je doen als je irritatie hebt van de eikenprocessierups? Het advies van de huisarts luidt als volgt:
- Spoel de huid en ogen goed met lauw water.
- Verwijder brandharen van de huid met plakband.
- Niet wrijven of krabben!
- Trek je kleding voorzichtig uit en was op 60 graden
- Gebruik een kalmerende zalf
Als het goed is verdwijnen de klachten dan binnen 2 weken vanzelf.
Roep jij jouw gemeente ook op om te investeren in meer biodiversiteit?. In de brief van Vogelbescherming is beschreven hoe dat kan. De brief is te downloaden via http://www.vogelbescherming.nl/briefaangemeenteneikenprocessierups