Zelf bouwen

De afgelopen 2,5 jaar verbouwden we ons huis. Een oud boerderijtje uit 1910 zonder enige vorm van isolatie, met ramen met enkel glas en 3 gaskachels die het in koude tijden warm moest houden, hebben we weten op te knappen tot een energiezuinig huis. Nu we eindelijk in het huis wonen, blik ik terug op de keuzes die we maakten. Welke duurzame aanpassingen hebben we gedaan? En waarom maakten we bepaalde keuzes? In deze blog gaat het over onze ramen: van enkel glas naar HR++ glas.

Een van onze belangrijkste aanpassingen, naast vloer, wand en dakisolatie (zo ongeveer alles dus) waren de ramen. We kozen voor HR++ glas. Alles in het huis was oud. Net als de kozijnen nog uit 1910 stamden, zijn de ramen de eerste 100 jaar ook niet vervangen. Goh, wat moet het hier ’s winters koud zijn geweest.

Een goed rendement

We verdiepten ons in de wereld van isolatieglas. Volgens MilieuCentraalgeeft de vervanging van enkel glas door HR++ een rendement dat vergelijkbaar is met een rente van 5 procent op je spaarrekening. In euro’s uitgedrukt komt dat neer op zo’n 280 euro per jaar. Niet slecht! Daarnaast heb je met isolatieglas meer comfort in huis. Warmte wordt beter vastgehouden en er komt minder geluid van buiten naar binnen.

Hoe zat dat ook al weer met isolatiewaarde?

Nog even een kleine cursus isolatiewaarde. De isolatiewaarde van ramen wordt uitgedrukt als u-waarde. Hoe lager de u-waarde, hoe beter het glas isoleert. Enkel glas heeft een u-waarde van 5.8. Het isolatieglas uit de jaren tachtig heeft een u-waarde van 3.0. De HR++ ramen die in 1996 hun intrede deden hebben een u-waarde van 1.2. En de laatste jaren kwam het verbeterd HR++ glas op de markt, met een u-waarde van 1.0. Met triple glas ligt de waarde tussen de 0.5 en 0.9.

Dubbel- of tripleglas?

Zouden we kiezen voor HR++ (dubbelglas) of HR+++ (tripleglas)?  Het werd HR++. Om de volgende redenen.

1. Een huis verliest verreweg de meeste energie via het dak en de vloer. Daarna komen de muren en daarna de ramen. Dit heeft te maken met het oppervlak en met het feit dat warme lucht opstijgt. Het is verstandig om de grootste investering te doen in dak- en vloerisolatie. 
2. Het verschil in isolatiewaarde tussen triple glas en glas met HR++ waarde is niet zo groot dat we daardoor heel veel meer rendement zullen halen. 
3. Triple glas is een heel stuk dikker en zwaarder. In een nieuwbouwhuis is dat geen bezwaar, daar pas je de kozijnen op aan. Bij een verbouwing ligt dat anders. Het vergt veel aanpassingen in het kozijn omdat de sponning niet dik genoeg is.
4. De kosten voor triple glas liggen echt een stuk hoger waardoor de terugverdientijd veel langer duurt.

Hoe weet je nu wat voor jou geschikt is?

Voor onze keuze maakten we gebruik van de glaskeuzehulp van GlasGigant. Een handige tool waar je kan filteren op prijs, doel toepassing en type kozijn. Want het is belangrijk of je alleen een lagere energierekening wilt, of ook geluidswerend glas omdat je aan een drukke weg woont. Of een zonwerende coating omdat je een pui op het zuiden hebt en zomers de warmte buiten wilt laten. Vul in wat voor jou van toepassing is en het beste glas rolt er voor je uit. De prijs is hier ook prima in orde. Je kunt hier dubbel glas bestellen tegen groothandelsprijzen.

Van onze keuze voor HR++ glas hebben we geen seconde spijt. Zelfs naast of onder het raam zitten is prettig, ook als het hard waait. Van die wind, die hier vrij spel heeft om het huis, horen we overigens weinig, dankzij de goed isolerende ramen.

In de volgende blog vertel ik waarom we hebben gekozen voor PIR-hardschuim isolatieplaten voor vloerisolatie.

(deze blog kwam tot stand in samenwerking met GlasGigant)

En dan is de caravan verkocht en wonen we zomaar in ons nieuwe huis. Alsof het een verrassing is. Maar daar is na 2,5 jaar verbouwing natuurlijk geen sprake van. Een verrassing is het niet, een opluchting wel. En een verademing. Tijd voor een terugblik. Wat hebben we toch veel gedaan!

1 augustus 2016:We zijn eigenaar geworden van een oud keuterboerderijtje uit 1910, net buiten Assen. Het ligt op nog geen 1,5 kilometer van ons oude huis. Het is het boerderijtje waar we vaak langs wandelden of renden, en waarvan ik altijd zei: hier zou ik wel willen wonen.

September 2016: We kunnen aan de slag in onze ‘bouwval’. Het is het onderkomen van miljoenen spinnen en ander krioelend leven, er zit schimmel in de muren, een dood vogeltje ligt op zolder. Kon zo via het dak naar binnen, maar er niet meer uit. We trekken overalls en handschoenen aan en zetten stofmaskers op. De deel moet worden schoongemaakt en alle spinnen verwijderd. Deze stal die vastzit aan het voorhuis, blijft voorlopig zoals hij is. Hier zullen we een deel van onze spullen opslaan. Het verwijderen van de spinnen is volgens manlief echt een klus voor mij. Sindsdien ben ik niet meer bang voor spinnen. Was het toch nog ergens goed voor.

10 oktober 2016:Na lang zoeken hebben we een betaalbare woonunit gevonden om tijdelijk in te wonen. Ons (oude)huis hadden we wat sneller verkocht dan verwacht. De woonunit is een stacaravan, afkomstig van een camping in de buurt. Met een enorme kraan wordt hij op zijn plaats gezet. Van binnen ziet hij er prima uit: twee slaapkamertjes, kleine douche/wc/wastafel, keukentje en woonkamer. Een aantal meubels past erin, zoals onze bank en bedden. De rest van ons meubilair slaan we op in een van de stallen bij het huis, en bij mijn ouders op zolder. 

15 oktober 2016: We zeggen ons oude huis gedag: we gaan verhuizen. Manlief heeft de afgelopen week de caravan aangesloten op riool, water en elektra. Een grote propaangasfles voorziet ons van gas. Het oude huis is leeg, de caravan staat vol. De toercaravan die we nu ook bij ons huis hebben staan, dient als inloopkast. Ons plan is om hier één winter door te brengen. Daarna verwachten we in het huis te kunnen wonen.

December 2016: We gaan op zoek naar oude antieke bouwmaterialen, zoals stenen en dakpannen. Want wat we slopen, moet ook weer gebouwd worden. En we willen de buitenkant van de boerderij zoveel mogelijk in zijn oude staat houden. Er gaat een wereld voor ons open. Want waar vind je stenen van 100 jaar oud? En wist je dat vroeger elk Fries dorp zijn eigen Friese Golfjes (dakpannen) bakte. Zoek dan maar eens de juiste!

Winter en voorjaar 2017: De bedoeling is dat de buitenmuren blijven staan. Want dat is de charme van het huis. Al het andere gaat er uit: de muren, de vloer, de trap, de keuken, sanitair, kachels. Kruiwagens met zand gaan naar de tuin. De berg stenen in de tuin groeit gestaag. Containers met afval verdwijnen naar de stort. We worden handig met de sloophamer. Spierballen rollen uit onze mouwen. Dit karweitje duurde tot mei 2017.

Maart 2017:Heel Nederland mag meegenieten van onze verbouwing, want we krijgen bezoek van een cameracrew voor het programma Nederland Verbouwt. Leuk om terug te kijken: zo zag het er dus uit… https://elkedaggroener.nl/nederland-verbouwt/

Mei 2017:Er komt een heel nieuw dak op het huis. Dit besteden we uit, want we kunnen niet alles zelf. Het dak wordt voorzien van Friese golfjes. En van een nieuwe schoorsteen. Het huis ziet er nu direct minder sjofel uit. 

Juni 2017: Na de schoorsteen vervangen we de kozijnen. En in die kozijnen zit nu glas: duurzaam HR++ glas. Het voelt direct anders aan in huis.

Juli 2017: De onderrand van de buitenmuren voorzien we van een cementlaag, zodat opspattend water niet meer de voegen uit de stenen kan eten. Daarnaast wordt via de dakgoten het regenwater opgevangen en voorlopig geloosd in de sloot.

September 2017: De buitenmuren worden mooi gemaakt met een echte snijvoeg. Dit is echt specialistenwerk en monnikenwerk, maar het resultaat mag er zijn. Ondertussen gaan wij binnen verder met het isoleren van de vloer. Dat doen we met PIR-hardschuim isolatieplaten. Uiteraard wilden we liever een natuurlijk product, maar dit was geen optie. Want aangezien wij ons huis van binnen uit opbouwen, mag het isolatiemateriaal niet te dik zijn. En dan komen PIR-platen het beste uit de bus. Het heeft een hoge isolatiewaarde met beperkte dikte, en een zeer lange levensduur. We gebruiken dit zowel voor de vloer als voor het dak.

Oktober 2017: Ondertussen zijn we op zoek naar oude spulletjes op veilingen, marktplaats en markten. Zo tikten we een oude straatlantaarnpaal, brievenbus en kachel op de kop.

Begin december 2017:Dit wordt winter nummer 2 in de caravan. Het duurt iets langer dan gepland, maar het gaat eigenlijk nog steeds voortvarend. Voor de allerkleinste ramen op zolder gaan we op zoek naar ‘oud glas’. We vinden restauratieglas in België. Manlief snijdt en plaatst het zelf.

Eind december 2017:Met behulp van onze stoere en sterke buurmannen, spuiten we een dikke betonvloer bovenop de isolatie. Een zware en vieze klus.

Januari 2018: In het voorhuis halen we het plafond en de trap eruit. En nu we toch bezig zijn, gaat ook de schouw mee. Deze blijkt in een veel slechtere staat te zijn dan we hadden verwacht. Behouden is dus geen optie. Nu is echt alles eruit wat eruit moet en kunnen we ons volledig richten op het opbouwen.

Januari: De warmtepomp wordt aangesloten. En we zijn van het gas los. Geen aardgas meer voor ons, maar een warmtepomp die warmte uit de buitenlucht haalt. Een warmtepomp geeft het meeste rendement in combinatie met vloerverwarming, omdat dat een lage temperatuursysteem (rond 35 graden). De warmtepomp in combinatie met vloerverwarming zorgt voor een zeer laag energieverbruik.

Februari 2018: Deze maand staat in het teken van het aanleggen van de vloerverwarming. Dat doen we uiteraard weer zelf. Voor manlief een intensieve en uitdagende klus, want hij heeft dit nooit eerder gedaan. Met de nodige vloekpartijen zetten we de klus voort. Gelukkig krijgen we er steeds meer handigheid in. 

Eind februari 2018: En toen bleken we toch niet helemaal klaar te zijn met het sloopwerk. Er gaan nog twee muurtjes uit, zodat we de keuken wat ruimer kunnen maken. Voortschrijdend inzicht heet dat.

1 maart 2018: Door de langdurige koude oostenwind is onze waterleiding is bevroren…

April 2018: De cementvloer wordt gestort bovenop de vloerverwarming. Het moet zeker een aantal weken drogen voordat we er met goed fatsoen op mogen lopen.

Zomer 2018: De hele zomer hebben we ‘neef’ Reinder op bezoek. Hij bouwt muurtjes, maakt oude kromme muren weer recht, voorziet het hele huis van gipsplaten, legt op zolder de vloer en plaatst de trap. Wat een werk heeft hij verzet. 

Oktober 2018: De stukadoor is geweest. Wat een licht en wat een ruimte hebben we nu in het huis. Ik heb weer een nieuwe taak: het afkrabben en opnieuw schilderen van de plafondbalken. Dit zijn de enige originele onderdelen in het huis, samen met de bedstee deurtjes.

Eind oktober 2018: We staan in Landleven. Een mooie foto van ons drieën voor de caravan. De foto werd een jaar eerder gemaakt. We hoopten toen dat we rond deze tijd al in het huis zouden worden.

5 december 2018: Sinterklaascadeautje: de keuken wordt geïnstalleerd. Wat een opbergruimte, wat een luxe! In vergelijking met de keuken in de caravan is alles prachtig, ruimtelijk en groot. Vanaf vandaag zullen we de caravan steeds minder zien, want het is goed wonen in de keuken. 

Begin Januari 2019: We leren nog een iets dat we nooit eerder hebben gedaan: tegelen. Manlief en ik blijken er heel goed in te zijn. We tegelen badkamer en wc in een moeite door.

Half januari 2019: De badkamer kan in gebruik worden genomen. Hier hebben we alle drie zo naar verlangd: een comfortabele badkamer waar je niet direct bevriest als je onder de douche uit stapt. Waar je je om kunt draaien onder de douche zonder dat je het hele douchegordijn meesleurt.

Eind januari 2019: De woonkamer en de hal zijn geschilderd. Wat een klus was dat. Gelukkig kan er nu ook wat kleur op de muren.

18 maart 2019:Onze eerste nacht in het huis. De caravan wordt een soort van opslag. En een ‘ding’ dat nog schoongemaakt moet worden. 

13 april 2019: De caravan vertrekt. We pinken een traantje weg, we koesteren de herinnering. En stappen opgelucht ons huis binnen.

We genieten elke dag op onze nieuwe stek. Maar stil zitten kan helaas nog niet. Ondertussen hebben we al offertes opgevraagd voor het saneren van het dak op het achterhuis (de deel). De volgende fase is about to begin

Volgens mij heb ik het al vaker gezegd: we zijn klaar met slopen. Maar dat blijkt toch weer niet helemaal waar te zijn. Vorige maand ging de schouw nog naar beneden, komende week gaan we er toch nog twee muurtjes uithalen. Voortschrijdend inzicht heet dat, en ik aanvaard het met een diepe zucht.

Grotere keuken

De gedachte is dat we een iets grotere keuken willen voor de tijdelijke woning, het voorhuis. Want, en nu komt het, we verwachten dat tijdelijk toch wel iets langer gaat worden. Voordat we de stal klaar zullen hebben, zijn we echt wel een aantal jaren verder. Met het neerhalen van een muurtje kunnen we de keuken in het voorhuis 4 vierkante meter groter maken, en dat geeft ruimte voor een tafel met stoelen en extra kasten. En dan het argument ‘als we het willen moeten we het nu doen’. Dat geeft druk op de ketel. Dus het besluit nemen we na een goede nachtrust: Laten we het maar doen.

Eerst opruimen

Het betekent dat we in de eerste plaats de stal moeten opruimen. Dit is de plek waar we al onze meubels hebben staan, en dozen vol spullen waarvan ik het bestaan al bijna ben vergeten. We schuiven wat op en we doen een deel naar zolder. Ooit zullen daar onze slaapkamers komen, maar voorlopig gaan we daar toch niet aan de slag, dus het kan er wel even blijven staan. Als dit deel van de stal is opgeruimd, kan de sloophamer erin. Muurtjes eruit, betonvloer eruit, puin afvoeren, de grond effenen, vloerisolatie erin, beton erop en dan de laatste lussen vloerverwarming leggen. Ondertussen nog even twee nieuwe muurtjes optrekken. Ach, het is te overzien!

Vloerverwarming

De rest van het huis is overigens al ‘gelust’. Een aardig karweitje waar je vooral zere knieën van krijgt, maar verder ging het leggen van de vloerverwarming best vlot. We moeten nu dus nog even wachten met het storten van de cementvloer totdat we de nieuwe ruimte erbij hebben getrokken. Nog even geduld dus.

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

Het was een van onze grootste duurzame wensen: gasvrij wonen. En afgelopen week was het zover. Bij de hoofdleiding is de gasleiding afgesloten, de meter hebben ze meegenomen. Wij zijn los! Gas is eindig, gas veroorzaakt in ons landje een hoop ellende, en gas is duur. Al gebruik je geen gas, doe je er heel zuinig mee, toch zijn de lasten voor het kunnen gebruiken van gas, het zogenaamde vastrecht, hoog. Met de verbouwing van ons huis hebben we de kans om keuzes te maken. De boel ligt er immers toch al uit. Er is nog geen badkamer, geen verwarming, geen ketel, de keuze is aan ons hoe duurzaam we het willen aanpakken.

Alternatieven voor gas

Als we gasvrij wonen, zullen we dus moeten overschakelen op een alternatief. Er zijn verschillende manieren om je huis te verwarmen, om warm water te krijgen en te koken, zonder gas te gebruiken. Bijvoorbeeld aardwarmte, warmte/koude-opslag, een pelletkachel of infraroodpanelen (die weggewerkt zijn in de wanden of het plafond). Woon je in een vooruitstrevende gemeente, dan kan je soms gebruik maken van een warmtenet, waarbij woningen worden verwarmd via een ondergronds netwerk van warm waterleidingen. De warmtebron is dan bijvoorbeeld restwarmte van afvalverbrandingsinstallaties. Maar een warmtenet leg je niet voor je eigen huis alleen aan, het is bedoeld om dichtbebouwde woonwijken mee te verwarmen.

Het gas afsluiten zal in ons geval de stroomvraag zeker verdubbelen. En dat zullen we terugzien op onze elektriciteitsrekening. Toch zijn we dan nog voordeliger uit en hebben we al lang geleden gekozen voor groene stroom. En wanneer we straks zonnepanelen op het dak hebben, gaat die rekening ook nog omlaag.

Een warmtepomp

Onze keuze is gevallen op een warmtepomp die geheel op elektriciteit werkt. Het is een efficiënter systeem dan bijvoorbeeld stralingswarmte. De warmtepomp gebruiken we voor het verwarmen van het huis en voor warm water. Hoe werkt het? Dat is lastig uitleggen voor een alfa als ik. Ik was nooit goed in natuurkunde. Wat ik wel weet is dat het systeem draait om verdampen, comprimeren, condenseren en expanderen (jaja). Kijk maar eens naar de tekening.

 

In grote lijnen: een warmtepomp wint (in ons geval) warmte uit de buitenlucht. Maar dat kan ook uit de bodem of het grondwater zijn. Een lucht-water warmtepomp kan ook in de winter warmte winnen als de buitenlucht heel koud is. Net als een waterpomp die water uit een put naar boven kan pompen, pompt onze warmtepomp warmte van buiten naar binnen, zelfs als het buiten vriest. Een vuistregel bij een ‘all-electric’ warmtepomp is dat je voor 100% energie slechts 25% energie verbruikt. Dus: Voor elke hoeveelheid elektriciteit die je in het systeem stopt, krijg je 4x zoveel energie terug.

Een warmtepomp geeft het meeste rendement in combinatie met vloer- en of muurverwarming, omdat dat een lage temperatuursysteem is. De temperatuur van de vloerverwarming ligt rond 35 graden. Dus een warmtepomp in combinatie met vloerverwarming zorgt voor een zeer laag energieverbruik.

 

 

Vergeet niet te isoleren

Wil je het beste halen uit je warmtepomp, of welk systeem je ook kiest, dan blijft isoleren uiteraard de eerste stap. Want wat heb je aan duurzaam opgewekte energie, als de warmte in hetzelfde tempo via de muren, ramen of het dak weer naar buiten gaat. De ‘schil’ van het huis, zoals ze dat noemen, moet optimaal zijn, zodat de warmte geen kant op kan. Onze warmtepomp is inmiddels geïnstalleerd, nu is het zaak om de vloerverwarming aan te leggen. En het huis verder te isoleren.

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren