Duurzaam zeefdrukken met Aafke

Ik heb inmiddels stapels met velletjes prachtig handgeschept papier liggen, waar ik kaartjes van wil maken. Maar hoe kom ik aan een illustratie? Aafke Floor komt met een oplossing. Zij maakt prachtige zeefdrukken op de meest duurzame manier. Duurzaam zeefdrukken, dat klinkt mij natuurlijk als muziek in de oren. Dus bezocht ik haar in haar atelier en vertelde zij mij alles over haar passie. En over duurzaam leven natuurlijk.

Ik kwam met Aafke in aanraking omdat zij op zoek is naar handgeschept papier. Het liefst uit de buurt. Via via kwam ze bij mij terecht. Ik stuurde haar verschillende soorten papier, en zij maakte proefdrukken. Allebei waren we onder de indruk van het resultaat.

Aafke heeft haar atelier aan huis. “Handig”, zegt ze, “want in de voorbereiding van het zeefdrukken zit nogal wat wachttijd. Nu kan ik ’s avonds de zeef voorbereiden, zodat hij de volgende dag droog is en klaar voor gebruik.” Omdat ik werkelijk geen flauw idee heb hoe de zeefdruktechniek eruit ziet, laat ik het me allemaal door haar haarfijn uitleggen.

Hoe werkt zeefdrukken?

Aafke: “Het principe van zeefdrukken is eigenlijk heel simpel. Je neemt een stuk gaas, plakt de delen af die je niet gedrukt wilt hebben, legt de zeef op een stuk papier en smeert er verf of inkt over. De beplakte delen blijven wit, de rest wordt bedrukt.” Maar wie een echte illustratie of tekst wilt laten drukken, heeft toch wat andere vaardigheden en spullen nodig, zoals inkt, lichtgevoelige emulsie, een UV-lamp, een zeef met heel fijn raster, en natuurlijk je eigen illustraties.

Haar zeef heeft Aafke de avond ervoor al voorbewerkt met lichtgevoelige emulsie. Deze emulsie wordt hard wanneer het belicht wordt met een UV-lamp. Je kan de emulsie afdekken met een illustratie of print op overtrekpapier. Dat papier laat het licht door, behalve op de plekken waar zwarte inkt zit. Op deze plekken wordt de emulsie niet hard en wordt na het belichten uitgespoeld. Bij het drukken zal hier straks de inkt doorheen gaan. Aafke plakt gedroogde blaadjes (onze illustratie van vandaag) op de zeef met doorzichtig plakband. Vervolgens laat ze de zeef enkele minuten belichten.

Aafke volgde cursussen bij kunstencentrum Vrijdag in Groningen. Ze leerde zeefdrukken, houtdrukken, fotografisch etsen en steendrukken. De techniek van zeefdrukken sprak haar het meest aan en hier kon ze de meeste creativiteit in kwijt. Anderhalf jaar geleden deed ze een thuiscursus illustreren, omdat ze graag haar eigen ontwerpen wil maken. En toen ze dat best heel leuk vond (en ook heel leuk kan, vind ik), sprong het vonkje over en begon ze haar eigen kaarten te bedrukken. “Het proces en de techniek vind ik ontzettend leuk. En hoe geweldig is het dat je overal op kan drukken?!”

De zeef met illustratie is belicht en kan worden afgespoeld. Dit is een spannend proces, omdat je nu ziet of de illustratie is geworden zoals je van te voren had bedacht. Zodra de zeef weer helemaal droog is, begint het daadwerkelijke drukken.

Hoe duurzaam is zeefdrukken

Aafke bedrukt kaarten, t-shirts, lineaals, zakdoeken, kaarsen, houtblokken en nog veel meer. Belangrijk voor haar is dat het op een zo duurzaam mogelijke manier gebeurt. “Veel processen van kunstenaars zijn vervuilend. Denk aan het gebruik van verf, het schoonmaakmiddel, oplosmiddellen, enz. Maar ik kwam erachter dat veel chemische processen vervangen kunnen worden door biologische. Gelukkig zie je dat ook steeds meer terug bij kunstenaars en groeit deze markt.” Duurzaam zeefdrukken betekent dat de inkt biologisch afbreekbaar is en makkelijk schoon te maken. Daarnaast is haar papier is duurzaam (proefdrukken worden altijd op kladjes gemaakt), de objecten waarop ze drukt (tweedehands kleding, kaarsen gemaakt van kaarsresten), en de verpakking. En veel attributen die nodig zijn voor het drukken, zijn tweedehands.

Voor Aafke is het verduurzamen van het zeefdrukproces een logische stap. “Ik vind het eigenlijk vanzelfsprekend om mijn impact op het milieu zo klein mogelijk te houden. We hebben maar één wereld, en daar moeten we zuinig op zijn. En zorgen voor zo min mogelijk impact kán ook gewoon: je kán kleren kopen bij de kringloop, je kán minder vlees eten, je kán minder afval produceren. En ik doe dat ook zoveel mogelijk. Maar ik ben geen heilig boontje hoor, en niet alles lukt even goed. Het gaat stap voor stap. Ik wil er geen stress van krijgen. Vier jaar geleden zat ik in een burn-out, en daar wil ik niet meer in terugkomen.”

Ze klemt haar zeef in een zeefdrukcarousel zodat hij vast zit en niet kan verschuiven. Handig als je meerdere kleuren (geel, blauw, rood en zwart) achter elkaar gaat drukken. Zo vallen alle kleuren netjes over elkaar heen. Aafke rakelt de zeef in met groene inkt en legt de zeef vervolgens op het vel papier. Heen en weer met de rakel over de inkt en de eerste druk is gemaakt. Herhaal met de vier kleuren, en je hebt een full colour picture.

Wij houden het vandaag bij groen, de kleur van de blaadjes. “Het mooiste van zeefdrukken is de puzzel die je aan het leggen bent. Op een gegeven moment komen alle stukjes samen. En als het dan geworden is wat ik in mijn hoofd had, dan voelt dat echt magisch.”