Zelf bouwen

We krijgen aardig wat complimenten van voorbijgangers. Waar wij vinden dat het allemaal traag gaat, zien anderen een snelle vooruitgang. Dat zal wel komen omdat elke aanpassing direct een grote verandering laat zien. Afgelopen week zijn we druk bezig geweest met de opvang van het regenwater.

Ons dak heeft nu aan beide zijden en de voorkant dakgoten. Manlief sloot een mooi buizensysteem aan zodat het regenwater nu wordt geloosd in de sloot. (De regentonnen komen straks bij het achterhuis),

Spattend regenwater

Een eeuw lang spatte het regenwater op de tegels rondom het huis en weer omhoog tegen de muren. Aan de onderkant van het huis zijn daardoor de meeste voegen uit de stenen verdwenen. Daarnaast zorgde de opspattende regen aan de binnenkant van het huis voor schimmel. Om dit in de toekomst te voorkomen, moeten we er dus voor zorgen dat het regenwater rustig zijn weg naar beneden vindt. Maar dakgoten en regenpijpen alleen zijn niet voldoende. Want op de kale vlakte waar we wonen kan de regen alle kanten van het huis raken.

Geultje graven

Dus kreeg de onderkant van het huis afgelopen week een cementlaag: 20 cm onder het maaiveld, 50 cm boven de grond. Om ook onder het maaiveld te kunnen komen, werd ik aan het werk gezet om een geul rondom het huis te graven. Een klusje waar ik inmiddels mijn hand niet meer voor omdraai. Het afgelopen half jaar heb ik immers wel meer gegraven. Maar het viel akelig tegen. In de eerste plaats lopen er onder de grond verschillende leidingen, zoals gas en telefoon. Daarnaast is op veel plekken de grond rondom het huis volgestopt met steen/puinresten. Zet daar je schop maar eens in!

Zandverhuizing

Nu de muur gestuukt is, kan de geul rondom het huis weer dichtgegooid worden. Maar, zo besloot manlief, dat doen we niet met dezelfde puingrond. Dus mocht ik de ruim zes kuub zand ergens achterop het veld storten, op de plek waar we de tuin willen verhogen. Na een halve dag was het zand weg, had ik minstens 5 kilometer gekruierd en begon m’n rug te kraken. Met zo’n grote tuin kom ik nooit beweging tekort.

Eind van de week komt de voeger en wordt de rest van de stenen netjes opgepoetst en opnieuw gevoegd. Ondertussen plaatsen manlief en ik samen de dorpels (vensterbanken). Als deze klussen geklaard zijn, kunnen we zeggen dat het huis aan de buitenkant zo goed als klaar is.

Volg hier de verbouwing van ons huis

• Het dak zit er op!
• Van enkel glas naar HR++
• We zijn te zien op tv in Nederland Verbouwt
• Help ik kan klussen!
• Huis slopen: het einde is in zicht
• De vloer uitgraven
• Antieke bouwmaterialen
• Duurzame architect gezocht
• Over een oude trap en bedstee-deurtjes
• Je huis slopen, hoe moeilijk kan het zijn?
• Energielabel verbeteren
• Manlief in de bedstee: leidingen aanleggen
• Mijn eigen kringloopwinkel
• Van woongenot naar leefgenot
• De verhuizing
• Riolering aanleggen: hoge nood

Na het dak kwam de schoorsteen. En na de schoorsteen de kozijnen. En in die kozijnen zit nu glas: duurzaam HR++ glas.

De meeste kozijnen in het huis stammen uit 1910, het jaar dat ons huisje werd gebouwd. Destijds hebben ze best goed hout gebruikt, want het zat er nog stevig genoeg in. Alleen op sommige plekken zaten flinke tochtgaten. Waarschijnlijk waren de enkelglas ramen ook nooit vervangen. Goh, wat moet het hier ’s winters koud zijn geweest.

 

Brute kracht

Met grote voorzichtigheid, doch ook wat brute kracht, verwijderden onze klussers de kozijnen. Een wonder is het dat de stenen in de muur gewoon zijn blijven zitten. Slechts op een plek is de rollaag naar beneden gekomen. Gelukkig wisten de heren klussers die op tijd op te vangen.

Kozijnen van pine-hout

Inmiddels zitten de nieuwe kozijnen erin, gemaakt door een kozijnfabriekje in de buurt. We hebben voor duurzaam pine-hout gekozen in plaats van tropisch hardhout. Dit hout hoeft niet per se geschilderd te worden, maar door het wel te doen zal het nog veel langer meegaan.

5% op je spaarrekening

Het glas is vervangen door HR++. Volgens MilieuCentraal geeft de vervanging van enkel glas door HR++ een rendement dat vergelijkbaar is met een rente van 5 procent op je spaarrekening. Dat klinkt aantrekkelijk! Daarnaast heb je met HR++ glas (en met triple glas) meer comfort in huis. Warmte wordt beter vastgehouden en er komt minder geluid van buiten naar binnen.

HR++ of Triple?

We hebben getwijfeld of we niet voor Triple glas zouden moeten gaan. Triple glas heeft een nog hogere isolatiewaarde dan HR++. We kozen toch voor HR++. Waarom?

1. Een huis verliest verreweg de meeste energie via het dak en de vloer. Daarna komen pas de muren en daarna de ramen. Dit heeft met het oppervlak te maken en met het feit dat warme lucht opstijgt. Het is dus veel verstandiger meer te investeren in dak- en vloerisolatie. Triple glas maakt daarom voor onze woning slechts marginaal verschil. Ons nieuwe dak wordt wel lekker ingepakt met een R waarde van 6! Hetzelfde geldt voor de vloer.
2. het verschil in isolatiewaarde tussen triple glas en glas met HR++ waarde is niet zo groot dat we daardoor heel veel meer rendement zullen halen. Ons glas heeft een U-waarde van 1.1. Met triple glas ligt de waarde tussen de 0.5 en 0.9.
3. Triple glas is een heel stuk dikker en zwaarder. Bovendien beslaan ze vaak ’s ochtends aan de buitenkant waardoor je daar weer extra maatregelen voor moet nemen.
4. Triple glas is een stuk duurder waardoor de terugverdientijd is veel langer duurt.

Wie goed kijkt, ziet dat we een ‘roede’  in het midden van de ramen hebben laten plaatsen. Aan de buiten en binnenkant komen houten plakroedes. Het past mooi bij het karakter van het huis.

En weer zijn we een stukje verder. To be continued….

 

 

 

Een paar weken geleden ging het dak eraf. Letterlijk. Geen spant, geen plaat, geen pan zat er meer op. De schoorsteen werd ontmanteld, evenals de dakgoten. Het was een vreemd gezicht: een huis zonder dak.

 

We zijn een paar weken verder. Het dak zat er al snel weer op, met pannen en al. Maar toen kwam een klein probleempje: we hadden niet genoeg dakpannen. Koop je toch nieuwe, zou je denken. Maar in de wereld van tweedehands dakpannen is het niet zo makkelijk om exact dezelfde pannen op de kop te tikken. Friese golfjes, geglazuurd. Die zochten we. Maar daar bestaan wel 50 verschillende soorten van. De een wat breder, de ander wat langer, enz. Het werd het begin van een zoektocht langs tweedehands dakpanboeren in Noord Nederland.

Geen enkele pan is recht

Exact dezelfde vonden we niet. Dus ligt er nu voor op het huis een iets ander soort. Nou ja, niemand die het ziet. Alleen de werklui hoor ik vloeken zo nu en dan. Want van al die dakpannen, is geen helemaal recht. En dat legt niet zo prettig. Het is niet wat je noemt een standaard dakpanlegklusje.

De schoorsteen is een makkie toch?

Ooit verbouwden we ons vorige (redelijk nieuwbouw) huis. De meeste tijd van de verbouwing slokte het toilet op. Dat zo’n kleine ruimte zoveel tijd kan kosten! Hetzelfde overkomt ons nu weer. Maar in dit geval is het de schoorsteen. Een paar stenen op elkaar, zou je zeggen. Maar het komt redelijk secuur. Een schoorsteen moet goed geïsoleerd zijn, niet lek en moet uiteraard recht staan. En ja, ook hier gebruiken we tweedehands stenen. Na een kleine week pronkte dan eindelijk de schoorsteen op het dak.

En dan de muren nog!

We zijn een paar weken verder. Het dak heeft ondertussen ook een dakraampje, maar klaar is het nog steeds niet. Ook het aanleggen van een dakgoot gaat niet vanzelf aan een huis dat geen muur recht heeft staan. Soms vragen we onszelf af: was een nieuw huis bouwen niet veel makkelijker geweest? Vast en zeker. Maar ik hoef alleen maar naar ons huis nu te kijken om te beseffen dat we dan nooit zo’n bijzonder optrekje zouden hebben gehad.

Terwijl het snot uit onze neuzen komt en we elkaar opschrikken met niesbuien, werken we nog even hard door in het huis. Manlief is vanaf deze week namelijk weer aan het werk, en dat betekent dat klussen beperkt blijft tot het weekend. We moeten nog even doorgaan met het huis slopen.

Tegeltjes trillen

Maar gelukkig is het sloopwerk nu echt bijna klaar. Ik ‘tril’ de laatste tegeltjes uit wat ooit de badkamer was. Manlief ramt het laatste muurtje eruit. Ondertussen bouwen we de tijdelijke keuken op. Deze keuken kregen we van mijn broer die zijn eigen keuken aan het verbouwen is. Wegdoen is zonde, met een beetje timmer- en zaagwerk past hij ook bij ons.

Stapje voor stapje

Hoe we de komende tijd gaan klussen in het huis, moeten we even afwachten. Stapje voor stapje in ieder geval, zoals we altijd doen. We weten inmiddels hoe het voorhuis er uit komt te zien van binnen. We weten welke muur eruit kan, en waar we eerst maatregelen voor moeten treffen. We weten wat er met de schoorsteen gaat gebeuren, en hoe het dak eruit komt te zien. We kijken naar de mogelijkheden, en spelen daar op in. Het gaat vast mooi worden!

De zoektocht naar duurzame bouwmaterialen is begonnen: stenen, dakpannen, kozijnen, deuren. En omdat we een deel van ons oude boerderijtje zoveel mogelijk in originele staat willen houden, zoeken we naar antieke bouwmaterialen. Duurzaam en tweedehands gaan goed samen.

Van ons oude boerderijtje willen we het voorhuis zoveel mogelijk in zijn originele staat houden. In ieder geval van de buitenkant. Dat betekent dat we niet met nieuwe materialen moeten gaan werken, maar zoveel mogelijk tweedehands. Maar waar vind je stenen van ruim honderd jaar oud? Of ‘nieuwe’ oude dakpannen?
Nou, dat bleek helemaal niet zo heel moeilijk te zijn. Er zijn bedrijven die zich specialiseren in oude, antieke bouwmaterialen. En bij één ervan, Poelman in Grootegast (Groningen), vonden we tussen honderdduizenden oude stenen exact onze stenen.

 

Oude ornamenten

De materialen zijn afkomstig van gesloopte oude panden. Alles wat bruikbaar is, wordt meegenomen. Stenen worden schoongebikt en bewerkt, zodat ze opnieuw gebruikt kunnen worden. Ook dakpannen vinden hier een tweede leven, net als houten balken. Verder op het terrein liggen naar soort prachtige ornamenten, sommige roestig, andere nog mooi. Met een beetje creativiteit, kan je er weer mooie dingen van maken. Voor de restauratie van een boerderijtje als die van ons, is dit werkelijk hemel op aarde.

‘Nieuwe’ oude dakpannen

Onze ‘nieuwe’ oude dakpannen vinden we bij de pannenboer in Lauwerszijl. Ons dak moet helemaal vernieuwd worden, er zijn verschillende soorten door elkaar heen gebruikt en ze zijn erg gevoelig voor mos. Leuk als je een gemêleerd groen dak wilt, maar niet voor ons. We kiezen voor geglazuurde Friese golfjes (in plaats van niet geglazuurde die we nu op het dak hebben liggen). Deze hebben duidelijk minder last van mosgroei.

Twee belangrijke bouwmaterialen hebben we nu gevonden. Tweedehands.

We dachten het voorhuis te kunnen opknappen zonder ingrijpende veranderingen aan het aanzicht of de constructie. Zonder architect, zonder bouwvergunning. Maar helaas, het dak en de tussenmuur zijn kinkjes in die kabel. Wat het dak betreft: de knik in de kabel. Uhhh, in het dak.

Het huis willen we zoveel mogelijk in oude stijl behouden. Maar wat is de oude stijl? Zoals het er nu uitziet? We vonden prachtige bouwtekeningen uit 1910. Daar lijkt dit huisje niet meer op. Het dak van de stal even groot als het voorhuis, dat overigens een stuk smaller was. Het huis heeft in de jaren 70 een verandering ondergaan. De stal werd uitgebreid, en er is een stukje bij aangebouwd. De voordeur kwam aan de andere kant, net als de trap. Met de uitbouw in het voorhuis, kwam een knik in het dak. En daar zit nu het hele punt.

Vragen voor de duurzame architect

Het dak moet worden vernieuwd, en dan is een knik in het dak maken niet zo heel makkelijk te reconstrueren. Daarnaast kan het zorgen voor lekkage als de boel niet goed op elkaar aansluit. Maar wat als je de knik eruit haalt en er deels een plat dak van maakt? Kan dat? En ziet het er dan nog wel mooi uit? Haal je het verband uit het huis? En kunnen we straks de dragende binnenmuur er nog wel uithalen, zonder dat de boel instort?

Het zijn vragen waar we zelf het antwoord niet op hebben. We weten op het blote oog wat we mooi vinden, maar niet of het haalbaar is. Daar is specifieke kennis voor nodig. We hebben iemand nodig die voor ons kan tekenen en rekenen zodat we de bouwvergunning kunnen indienen.

De komende week gaan we op zoek naar een fijne architect, die het leuk vindt om met ons mee te denken. Eén met een duurzaam hart en kennis van duurzame oplossingen en technieken.

De sloop vordert gestaag. Beneden gaat de vloer er uit. Op zolder is de betimmering van het dak verwijderd. Wat rest is de oude balken constructie, het dakbeschot en de dakpannen. Nu zien we goed de staat van het dak, en die is niet goed. Maar nee, we schieten niet gelijk in de stress. We wisten dat we dit konden verwachten bij een oude boerderij opknappen.   

Terwijl manlief sloopt, sjouw ik. Planken, puin, zand, kruiwagens vol breng ik naar buiten. Ik blijf er tenminste lekker warm bij, want in huis is het niet veel warmer dan buiten.

 

Antieke bedstee deuren

Beneden halen we een muurtje neer. Achter het jaren 70 behang zitten bruine houten planken. Een deel van deze planken blijken de oude bedstee deurtjes. Helaas zijn destijds met enig geweld de schanieren eruit gehaald, om ervoor te zorgen dat het behang geen ‘bobbels’ vertoond. Dus helemaal gaaf zijn ze niet meer. Maar het is wel weer een prachtig stukje hergebruik van materialen! Ook wij doen de deuren niet weg. Daar vinden we vast wel weer een bestemming voor.

Het huis anno 1910

Nu het huis beneden redelijk gestript is, tekent het oude huis uit 1910 zich ook af. Waar nu een raam zit, was vroeger de voordeur. Je ziet onder het raam duidelijk dat de deur met andere stenen is dichtgemetseld. We zien dat bij boerderijen in de buurt. Oog voor esthetiek was er vroeger zelden. De trap zat in de beginjaren ook aan deze kant bij de voordeur, zodat je bij binnenkomst direct naar boven kon, of rechts de kamer in. Op de muur zien we precies de trap afgetekend, voorzien van wat berekeningen met potlood ernaast.

 

Hard werken houdt ons warm

We blijven denken, fantaseren en rekenen. Kunnen we deze muur er ook uithalen? En laten we de knik in het dak zitten? Het dak moet er straks immers toch helemaal af, dus dan kunnen we dat ook aanpassen. En wat doen we met de schoorsteen?
Voorlopig eerst maar verder met de vloer eruit slopen. Het is deels van hout, deels cement. Anders dan we verwachten, slaan we zo dwars door de cementlaag heen. Eronder zit zand. Kruiwagens vol kruier ik naar buiten. Laat het maar lekker koud worden, wij houden met het slopen onze eigen temperatuur goed op peil.

5 kruiwagens hout
6 kruiwagens stenen
8 kruiwagens met zand/aarde

We zijn begonnen met het huis slopen. Van de kleinste kamer, van zo’n 8 m² eerst haalden we afgelopen weekend de vloer eruit. We zakten links en rechts al scheef als we er op liepen, dus de vereiste aanpak was ons duidelijk: alles eruit. En dat waren nogal wat kruiwagens vol.

Onder de houten planken die voor een deel rot waren, lagen (voor een deel rotte) houten balken die weer werden ondersteund door stenen. Dit stukje van het huis is ‘nieuwbouw’, en werd rond 1970 aan het huis gebouwd. Eronder heeft ooit een kelder gezeten, weten we van de tekeningen. Daar was ik nog wel nieuwsgierig naar. Maar tijdens het slopen werd al snel duidelijk dat die tijdens de ‘nieuwbouw’ is volgegooid met puin en afgedekt met een flinke laag cement.

Schimmels

Manlief gaf af en toe zo’n harde ruk aan de balken, dat ik bang was dat de muur zou instorten. Maar die is gelukkig stevig genoeg. Onder de vloer troffen we stukken van de oude buitenmuur aan. Met veel creativiteit is er destijds een nieuw stuk aangebouwd, dat is wel te merken. Het bijzondere is dat juist deze ‘nieuwe’ zijmuur er het slechts aan toe is. Omdat de dakgoot al jaren geen dienst meer deed, kletterde bij een flinke regenbui al het water op de stoep om vervolgens eer tegen de muren omhoog te spatten. Hier vertoont de muur aan de binnenkant dan ook flinke zwarte vlekken: schimmel. En de grond die we onder de balken vandaan schepten, had mooie gele tekeningen: schimmel.

Kek outfit

We laten met het sloopwerk niets aan toeval over, we kennen de gevaren van schimmel. Daarom hees ik me in een kek overalletje, met handschoenen, veiligheidsbril en een profi stofmasker op (en gehoorbeschermers voor wanneer manlief met veel lawaai de planken lossloeg). Het is even wennen om jezelf te horen ademen in zo’n masker, maar het geeft een prettig gevoel dat de muffe lucht die in de kleine ruimte hangt, voor me gefilterd wordt. Op de foto lach ik overigens…

Aan het eind van de dag heb ik spierpijn op plekken waarvan ik het bestaan niet wist. Maar ik voel geen pijn, ik voel trots. Dit varkentje hebben we alvast mooi samen gewassen.