elkedaggroener

inspiratie voor een duurzame leefstijl

tuinieren

Tips voor een duurzame en onderhoudsvriendelijke tuin

door Leave a Comment

Laten we eerlijk zijn, wie droomt er niet van een prachtige tuin? Een plek waar je kunt ontspannen, genieten van de natuur, tot rust kunt komen. Een droomtuin. Die ook nog eens heel duurzaam is. Maar het hebben en vooral onderhouden van zo’n tuin is bijna een dagtaak! Of niet? In deze blog deel ik handige tips om van jouw tuin een groene, milieuvriendelijke, en vooral ook onderhoudsvriendelijke tuin te maken. De perfecte plek om in te ontspannen.

  1. Begin met een goed ontwerp

Een goed ontwerp is de sleutel tot deze droomtuin. Denk na over de indeling van jouw tuin, de plaatsing van paden en beplanting en hoe je elke ruimte kunt benutten. Een slim ontwerp minimaliseert de behoefte aan aanpassingen in de toekomst. En dit scheelt tijd en middelen.

  1. Kies voor inheemse planten

Het voordeel van inheemse planten? Ze zijn al eeuwenlang aangepast aan ons klimaat en bodem. Ze hebben daardoor minder water en bemesting nodig dan exotische planten. En vergeet niet dat je de biodiversiteit ondersteunt als je voor inheemse soorten kiest omdat de dieren die er afhankelijk van zijn, zoals onze bijen, er ook al generaties een band mee hebben. Overweeg planten als lavendel, salie, duizendblad en ooievaarsbek.

  1. Mulch, mulch, mulch

Mulchen is een geweldige manier om de bodemvochtigheid op peil te houden, onkruidgroei te verminderen de de bodemvruchtbaarheid te verbeteren. Gooi organische mulch zoals houtsnippers, compost of boomschors tussen je planten, en je zult merken dat je langer in je stoel kunt blijven liggen genieten.

  1. Regenwateropvang en irrigatie

Waarom zouden we ons regenwater niet opvangen. Planten hebben liever water uit de lucht dan water uit de kraan. Combineer dit met druppelirrigatie om je planten efficient te bewateren. Met een tijdschakelaar is het nog minder dan een druk op de knop. En je bespaart in droge tijden ook nog eens liters water.

  1. Gebruik duurzame materialen

Bij het aanleggen van paden, terrassen en schuttignen kies je voor duurzame materialen zoals gerecycled hout, tweedehands stenen of composiet. Composieten schuttingen zijn gemaakt van een mix van gerecycled hout en kunststof, waardoor ze bestand zijn tegen rot, insectenplagen en ze niet vervagen in de koperen zon. Weinig onderhoud dus.

  1. Composteer en recycle

Verminder tuinafval door deze te composteren. Compost voegt waardevolle voedingsstoffen toe aan de bodem en vermindert de behoefte aan chemische meststoffen.

  1. Laat de natuur haar gang gaan

Toppunt van een onderhoudsvriendelijke tuin: blijf liggen in die stoel en laat de natuur haar werk doen. Moedig nuttige insecten en dieren aan door vogelhuisjes en bijenhotels in je tuin te plaatsen. Creeer een natuurlijke habitat in je tuin.

  1. Minimaliseer je gazon

Een mooi groen egaal grasveld eis veel water, meststoffen en onderhoud. Overweeg om het gazonoppervlak te minimaliseren. Wil je toch gras? Ga het gevecht niet aan met mos en onkruid. En schrik niet van bruine plekken. Zodra de regen weer komt is je gazon in een oogwenk weer groen.

  1. Leer van anderen

Laat je inspireren door duurzame tuiniers en tuinontwerpers. Bezoek lokale tuinen en praat met experts om nieuwe ideeen op te doen en jouw groene oase te verbeteren.

Kortom: creeer een groene revolutie in je eigen achtertuin.

(deze blog bevat affiliate links)

Lees ook:

Alternatieven voor tegels in de tuin

Dromen van een eetbare tuin

door Leave a Comment

Droom jij van een eetbare tuin, maar denk je dat jouw tuin daarvoor te klein is? Madelon Oostwoud bewijst met haar boek ‘Een kleine eetbare tuin met vaste planten’ het tegenovergestelde. Of je nu een grote of kleine tuin hebt, of alleen een balkon, je kunt zelf een (groot) deel van je eigen voedsel verbouwen. Het is een inspirerend boek vol tips over ontwerpen, oogsten, en, heel fijn, een uitgebreide lijst met smakelijke meerjarige planten.

Wellicht denk je bij een eetbare tuin aan een moestuin waarvoor je eerst een heel plan moet schrijven. Over zaaien, combineren, verspenen, wel of niet spitten, composteren enz. Maar het boek van Madelon bewijst juist dat je het hele jaar rond prima uit je tuin kunt eten met enkel vaste planten. En dat betekent: een keer planten, jaar in jaar uit eten. Het is veel minder werk dan het hebben van een moestuin, want vaste planten vergen minder onderhoud en planning.

Hoewel ik zelf moestuinieren erg leuk vindt, staat een tuin met vaste eetbare planten mij zeker ook aan. Gelukkig heb ik de ruimte voor allebei.

Ontwerp je eigen eetbare tuin(tje)

Madelon geeft in haar boek veel tips over tuinontwerpen: kijk naar de ligging van je tuin, de stand van de zon en de mogelijkheid tot water. Haar verhaal heeft veel raakvlakken met permacultuur. Want al haar voorbeelden gaan over samenwerken met de natuur. Het mooie aan het boek is dat het voor iedereen geschikt is. Of je nu een grote tuin hebt, of enkel een balkon. Ze geeft voorbeelden voor een ontwerp voor een stadstuin zonder zon, voor een ommuurde tuin, een dakterras en ze tovert een klein balkon van 6 m2 om tot boerenerf. Dus ook voor stadsmensen is het een uitstekend tuinboek.

Boordevol tips

Het zijn vooral de vele kleine en simpele tips die maken dat het boek leest als een trein. Zo geeft ze bijvoorbeeld uitleg over de maat van een bloempot: hoe groot moeten potten zijn voor een kruidentuin? En welke maat moet een pot minimaal hebben voor een kleine boom? En daarmee zegt ze: vaste eetbare planten hoeven niet per se in de volle grond, ze kunnen evengoed in een pot gekweekt worden voor op je balkon.

Tip van Madelon: Wanneer je een boom(pje) in een pot hebt staan, verdraai de plantenbak dan niet ten opzichte van de zon, want dan kunnen takken onnatuurlijke kronkels krijgen. Noteer noord, oost, zuid en west op de rand van de bak, zodat je de bak altijd in dezelfde richting terug kunt zetten.

Eetbare tuinplanten-lijst

In het boek ‘Een kleine eetbare tuin met vaste planten’ is een hoofdstuk over paddenstoelen, over het weren van plaagdieren door het lokken van nuttige dieren, over oogsten en bewaren, composteren, snoeien, en over zaaien, stekken, scheuren en afleggen.

Waar ik heel blij mee ben is de bijlage: de eetbare tuinplanten-lijst. Met meer dan 200 soorten vaste (meerjarige) planten, wilde planten en paddenstoelen. Allemaal met foto. Er staat vermeld welk deel eetbaar is, hoe ze smaken en wat je er mee kunt maken. En wat schetst mijn verbazing als ik de lijst doorneem: er staan al heel veel vaste planten in mijn tuin die gewoon eetbaar zijn. Wist ik veel!

Tip van Madelon: Last van wespen? Lok ze niet met limonadesiroop, maar schrik ze af met de geur van citroen, sinaasappel, koffieprut of kruidnagel. Snijd sinaasappel en citroen doormidden zodat de geur goed vrijkomt en leg dit bij je op tafel.

Wie is Madelon Oostwoud

Madelon is stylist, ontwerper en dol op tuinieren. Ze tuiniert al meer dan 20 jaar op een binnenstadstuintje van 30 m2, met vaste groente, een fruitboom en veel kruiden. Ze heeft dus een schat aan kennis. Naast ‘Een kleine eetbare tuin’ schreef ze ook ‘Voedselbos: inspiratie voor ontwerp en beheer’ en ‘Voedselbosrand: boslandbouw, eetbare bomen en planten in rijen en randen’.

Lees verder:

Mijn top 5: moestuinboeken

De kracht van sedum

door Leave a Comment

Nog steeds bloeit Hemelsleutel in mijn tuin. Hemelsleutel behoort tot de sedum familie, oftewel vetkruid. Het zijn planten die weinig onderhoud nodig hebben en een prima bodembedekker zijn. Een plantje dat meer nut heeft dan alleen sierwaarde. De kracht van sedum is dat hij geneeskrachtig is, sommige zijn lekker en het is de perfecte plant voor groene daken. Daarnaast dragen ze goed bij aan een gebalanceerde biodiversiteit. De bijen zijn er dol op.

Sedum wordt ook wel vetkruid genoemd. Hemelsleutel is er een van, en heeft wel meer dan 400 soortgenoten. Het is een plantje dat het eigenlijk altijd wel doet. Zowel in je vensterbank, als buiten. Ze zijn groot en klein. En allemaal even prachtig om te zien.

De kracht van sedum

Toen Leah Groeneweg van In het Wilde Weg een keer bij mij op bezoek was, liet ze zien hoe makkelijk je van sedum een wondcompres maakt. Voorzichtig haalde ze het buitenste vliesje van een blaadje. Het binnenste legde ze vervolgens op een wondje op mijn hand. Ook bij zonnebrand werkt het verkoelend en helend. Kneus de bladeren en wrijf je handen er mee in als je last hebt van winterhanden of ruwe handen.
Wist je dat je sedum ook kunt eten? Let er wel op dat de smaken per soort verschillen en dat ze niet allemaal even lekker zijn. Hemelsleutel daarentegen is knapperig en fris en doet het goed in een salade.

Sedum en de bijtjes

Iedereen heeft ruimte voor sedum in zijn tuin. Het is namelijk een geweldige bodembedekker. De plantjes bloeien tussen juni en oktober. Je trekt er dus het hele seizoen bijen en andere insecten mee aan. Verschillende sedums zijn daarnaast waardplant voor de (kleine) apollovlinder.

Onderhoud sedum

Sedum is een super makkelijke plant. Hij kan tegen water en droogte. Bij langdurige droogte slaat sedum water op in haar bladeren. Sedum woekert niet. Wel groeit de ene soort wat harder dan de andere. Het vetkruid vormt een rozet die jaarlijks iets groter wordt als hij op de juiste plek staat. In het voorjaar knip je de dode bloemstengels af als je dat wilt. Maar dat hoeft niet. En wordt hij je echt te groot, dan knip je ‘m makkelijk bij. Als sedum een sterke buurplant heeft, dan kan het wel zo zijn dat hij elk jaar wat kleiner wordt, en uiteindelijk verdwijnt als de buurtplant groter wordt.

Sedum op het dak

Omdat sedum amper onderhoud nodig heeft en niet woekert, is het een perfecte dakbedekker. Groene daken dragen bij aan de vergroening van de stad. Daarnaast heeft een sedumdak ook voordelen voor je huis zelf. In de zomer houdt het je huis lekker koel, dat kan soms wel 4 graden schelen. In de winter isoleert het en houdt het de warmte meer binnen, wat te merken is aan je energierekening. Tijdens hevige regenbuien is een groen dak in staat om het water op te vangen en de afvoer naar het riool geleidelijk te laten verlopen, zodat het riool wordt ontlast. Daarnaast beschermen sedumdaken tegen UV-straling, waardoor je dak veel langer meegaat.

Subsidie voor groene daken

Wist je trouwens dat je subsidie kunt krijgen voor een groen dak? Veel gemeentes en waterschappen bieden subsidie aan die kan oplopen tot € 40,- per m². Let wel: dit bedrag verschilt per gemeente. Dat maakt de aanschaf van een groen dak dus nóg aantrekkelijker. Ga altijd bij jouw gemeente na wat de precieze voorwaarden zijn.

Sedum op het dak of sedum als bodembedekker in je tuin. Het maakt niet uit waar je voor kiest. De bijen en de vlinders zijn er hoe dan ook blij mee.

Deze blog is gesponsord. Ik werk alleen met gesponsorde blogs wanneer het product waarover ik schrijf, daadwerkelijk duurzaam is en het bedrijf dit kan verantwoorden.

Lees ook:

Wat te doen met: Kaasjeskruid (Malva)

9 Diervriendelijke tips tegen slakken

door 2 Comments

Tuinieren is superleuk, maar soms ook keihard. Wie ecologisch tuiniert heeft te maken met moeder natuur. En zij geeft ons soms meer dan ons lief is. Naast een enorme hoeveelheid water deze zomer, ook een invasie van naaktslakken. En die beestjes zijn in staat om op zeer korte termijn je hele oogst te verorberen. Op Instagram vroeg ik naar de beste tips om slakken te weren. Dus hier 9 diervriendelijke tips tegen slakken.

9 Diervriendelijke tips tegen slakken

  1. Ga ’s morgens vroeg of ’s avonds laat de tuin in en verzamel de slakken. Laat ze ver van huis weer los, of voer ze aan de kippen/vogels.
  2. Zorg voor geurende planten in je tuin. Slakken kunnen goed ruiken en vinden daarom precies je lekkere moestuinplantjes. Dus verwar die slakken. Omring je moestuinplantjes met sterk ruikende (sier)planten. Mijn tuin stond dit jaar vol met goudsbloem en kamille. Ook geraniums doken her en der op. Lavendel, munt, salie, tijm en Oost-Indischekers geuren ook sterk. Heb je die op dit moment niet? Strooi dan knoflookpoeder rond de planten of maak een aftreksel van knoflook en spuit dat over je kwetsbare plantjes.
  3. Iets met scherpe randjes, zoals eierschalen, stro of hulstbladeren zorgen voor de nodige obstakels in je tuin, waar slakken liever met een boog omheen ‘schuiven’. Vooral die hulstblaadjes schijnen ze superirritant te vinden.
  4. Laat kippen rondlopen in je tuin. Dit helpt vooral in het voorjaar, want kippen kunnen ook aardige schade aanrichten in je tuin. Ze knabbelen aan blaadjes en nemen het liefst een stofbadje precies tussen je prille aanplant. Laat ze dus vooral in het voorjaar lekker door je tuin scharrelen. Ze vinden met gemak de lekkerste slakkeneitjes. Dat vermindert toch aanzienlijk de slakkenpopulatie in het hoogseizoen. Tegen de naaktslakkeninvasie van afgelopen weken konden echter ook mijn kippen niet eten.
  5. We hebben het over diervriendelijke tips tegen slakken. Slakken verdrinken in bier hoort hier niet bij. Maar met bier kun je ze wel goed lokken. Neem een bakje met een deksel en maak aan de bovenkant gaten waar een slak doorheen kan. Graaf het bakje in je tuin in en vul het met een laagje De slakken schijnen dol te zijn op de geur van bier. Doe er net zoveel in dat ze niet verdrinken. Eenmaal in het bakje kunnen ze er niet meer uit. De volgende dag kun je ze dus makkelijk verwijderen.
  6. Iets vriendelijker dan: leg plakjes komkommer her en der in de tuin. Hier houden de slakken wel van. ’s Avonds zitten ze aan het grote avondmaal en kan je ze makkelijk vangen. Dit kan ook met een courgetteblad. Laat ze elders, ver van je tuin (en die van de buren) weer los.
  7. Plaats grote bakken (zoals frietsausemmers) om je plantjes. Slakken klimmen niet makkelijk. Maar blijf het in de gaten houden: bij mijn moeder was een groepje actieve klimmers aan de gang.
  8. Trek egels aan in je tuin. Egels eten alleen huisjesslakken. Naaktslakken laten ze links liggen. Zorg voor een wild stukje tuin waar de egel voedsel en rust kan vinden en leg nestmateriaal in de buurt.
  9. Plaats offerplanten. Zet bijvoorbeeld slaplanten tussen de boontjes. De sla wordt opgepeuzeld, de boontjes laten ze met rust.

 

Lees ook:

Bloemen zaaien voor de bijen

Maak je eigen tuindecoratie door te recyclen

Duurzaam grasmaaien doe je zo

door Leave a Comment

De zomer komt er aan en dat betekent dat er weer gemaaid gaat worden. Op de eerste de beste mooie dag in mei, net als je even lekker koffie wilt drinken in de tuin, begint de eerste buurman te zijn gras te maaien. Gevolgd door vele anderen. Met een beetje pech is het de hele dag gedaan met de rust.

Grasmaaiers zijn een dingetje in Nederland. Net als bladblazers overigens. Allebei herrieschoppers. We willen allemaal een strak gazon en weinig rommel in de tuin. Naast dat grasmaaiers en bladblazers zorgen voor geluidsoverlast, zijn de meesten ook nog eens zeer milieu onvriendelijk. Gelukkig komen er steeds meer duurzamere varianten. En stille. Ik zet even wat tips op een rijtje voor duurzaam grasmaaien.

Maai regelmatig

In Nederland houden we van een strak gazon, en daarom wordt er ook vaak gemaaid. Het is gedurende de zomermaanden overigens ook slim om regelmatig te maaien. Het stimuleert de groei van je gras en zorgt ervoor dat het gras van goede kwaliteit blijft. Regelmatig maaien betekent vanaf april, zodra de tuin weer helemaal uit haar winterslaap ontwaakt is, één keer per anderhalve week, en zodra de temperaturen omhoog gaan, één keer per week. Vanaf september bouw je de frequentie langzaam weer af.

Super duurzaam grasmaaien doe je met de handmaaier

Heb je een kleine postzegel tuin, kies dan voor een handmaaier. Geen benzine en dus geen uitstoot. En het geluid is acceptabel. Bijna zen zou ik zeggen. Onze vorige buurman had een handmaaier en ik vond het best een prettig geluid. ‘Jan maait het gras ook weer’, zeiden manlief en ik dan tegen elkaar, om vervolgens lekker in de tuin te blijven zitten en onze koffie te drinken. Want buurman Jan stoorde niet.

De elektrische grasmaaier

Met de hand maaien mag dan wel de meest duurzame optie zijn, het is niet voor iedereen weggelegd. Mijn buurman had een goede conditie en deed het fluitend. Maar het kost natuurlijk wel menskracht. Een grasmaaier die voor je uitloopt is voor de meesten van ons handiger. Dit is het moment dat je een duurzame keuze kunt maken: laat de benzinemaaier links liggen, want die veroorzaakt veel lawaai en stank. Een elektrische maaier is een duurzamere keuze. Zoals de Gardena grasmaaier. Wie regelmatig maait gebruikt met een elektrische maaier gemiddeld 19 kWh per jaar.

Maai niet te kort

Maai het gras niet te kort. Als het te kort is, heb je grote kans op mosvorming. Hou het op ongeveer 4 tot 5 centimeter. Hebben we last van een langdurige droge periode, wat steeds vaker voorkomt, hou het gras dan nog iets langer, tussen de 5 en 7 cm. Anders bestaat de kans dat het gras verbrandt. Dat is ook de reden dat je de maaimachine bij hoge temperaturen, boven de 25 graden, beter kan laten staan.

Laat het gemaaide gras liggen

En moet je het gemaaide gras nu afvoeren of laten liggen? Het beste is om het gras te laten liggen, zolang het niet in grote brokken (vaak nat) op een hoop ligt. Maai je regelmatig en bij droog weer, dan hoef je het niet af te voeren. Het gemaaide gras dient weer als voeding voor je grasmat. Zodoende is het ook niet nodig om het gras extra te bemesten. Het gras laten liggen scheelt dus in geld en inspanning.

Laat het over aan de robot

Wil je er helemaal geen omkijken naar hebben en heb je een grasveld zonder obstakels, dan is een robot een optie. Een robot is zo goed als geluidloos en houdt het gras zo kort als jij wil. Lekker voor een drukker zaterdag, waarin de boodschappen gehaald moeten worden, de was gedaan en er uitgebreid gekookt moet worden. De robot zorgt ervoor dat zijn taakje aan het eind van de dag afgerond is. Dat is rustig en duurzaam grasmaaien.

De bladblazer

Zelf heb ik een grote hekel aan bladblazers. De mannen van de gemeente lopen altijd rond met zo’n enorm ding op de rug. Zelf dragen ze gehoorbeschermers, anders is het lawaai niet te doen. Op dat moment in de tuin rustig een kopje koffie drinken, is er dan niet bij. Want het geluid overstijgt alles.

Bladeren als mulchmateriaal

Maar het is een feit dat aan het eind van het seizoen, de bladeren van de bomen vallen. En dan? Moet je ze laten liggen of weghalen? Dat hangt er vanaf waar ze terecht komen. Liggen ze in je borders of in de moestuin? Laat ze dan lekker liggen. Het is prima mulchmateriaal en de bladeren zorgen ervoor dat de grond in het najaar langer warm blijft en onkruid minder kans krijgt. Daarnaast beschermt het je tuin voor ruig najaarsweer. Je grond spoelt niet weg en het bodemleven kan zijn wintervoorraad beginnen aan te leggen.

Haal bladeren van het gazon

Bladeren op je gazon is echter vervelender. Aan het begin van het najaar kun je ze nog wel mee maaien. Dan worden ze door je maaimachine versnipperd en dienen net als het gemaaide gras als voeding. Maar er zijn van die momenten dat de bomen in twee dagen kaal zijn. Dan ligt er teveel blad in de tuin. Laat het liggen in je borders en moestuin, maar haal het wel van je gazon, want het kan je gazon verstikken.

Stille bladblazers met een accu

Heb je een klein gazonoppervlak, dan verwijder je het blad makkelijk met een hark. Is deze inspanning je te groot, dan kan een bladblazer een optie zijn. Maar niet zo een als de mannen van de gemeente gebruiken met de nodige herrie en uitlaatgassen. Kies voor een elektrische bladblazer. Een elektrische bladblazer is zo goed als stil, en ook nog eens veel lichter in gebruik. Je hebt overigens ook bladzuigers. Daarmee zuig je de bladeren op en kan je ze vervolgens weer ‘loslaten’ in een border of moestuin. Of in de compostbak. Zo behouden de bladeren in je tuin hun nuttige functie.

Afbeelding van Ulrike Mai via Pixabay

In de winter: braam en framboos planten

door Leave a Comment

Een eetbare tuin staat bovenaan mijn lijst. Het is natuurlijk onderdeel van zelfvoorzienend leven. Toen we ons huis kochten, stond er enkel een druif en een heel oude appelboom. Die laatste stond grandioos in de weg en sneuvelde al binnen een maand. Erg lekkere appeltjes waren het overigens niet. De druif heeft me tot nu toe nog niet teleurgesteld en elk jaar geniet ik van heerlijke druivensap. De afgelopen jaren heb ik ook verschillende frambozen, bramen en bessenstruiken gepland. Je hoeft niet lang te wachten tot ze vruchten geven. Dus ga aan de slag en zorg dat je nog deze maand een braam en framboos plant.

Framboos planten

We kennen de zomer en de herfstframboos. En zoals de namen het zeggen: de een geeft vruchten in de zomer, de ander in de herfst. Hou je van frambozen, plant dan beide soorten. Dan kun je van juli tot en met oktober genieten van een lekkere oogst.

Zowel de zomer- als de herfst framboos plant je in de winter, van november tot maart. Zet ze op een zonnige of halfschaduw plek in de tuin. Zorg voor een goede luchtige bodem. Dat doe je door een bodemverbeteraar door je grond te mengen. Dit stimuleert de groei. Plant de frambozen op minimaal 30 cm van elkaar.

Zodra de frambozenstruiken beginnen te groeien hebben ze een steun nodig. Zorg voor een klimrek waar je ze aan vast kunt maken.

Behalve het tijdstip van de oogst is er nog een belangrijk verschil tussen herfst- en zomerframbozen. Zomerframbozen groeien op scheuten van het jaar ervoor en herfstframbozen op scheuten die uitgelopen zijn in het voorjaar. Bij de snoei van zomerframbozen laat je daarom de jonge scheuten staan voor het volgend jaar en snoei je enkel de takken die framboos gedragen hebben weg. Bij herfstframbozen zullen de jonge scheuten vruchten dragen in het najaar op de top van de takken.

Tip: plant ook gele frambozen. Deze schijnen minder aantrekkelijk te zijn voor de vogels, omdat zij deze associëren met onrijpe besjes. Dan blijft er dus meer voor jou over.

Braam planten

Bramen plant je net als framboos in de winter. Zoek een beschutte, zonnige of licht beschaduwde plek. Meng de grond met een bodemverbeteraar om de bramenstruik een goede start te geven. Zorg ervoor dat bij het planten de wortels worden verspreid en aangedrukt.

Ook bij bramen is het verstandig om ze te leiden. Ze groeien hard, soms wel 5 meter per seizoen en voor je het weet liggen de takken over de grond. Maak een mooi klimrek waar ze zich aan vast kunnen houden. Dit kan simpel door twee palen in de grond op een afstand van zo’n 3 meter te slaan. Daartussen span je (ijzer) draad. De eerste draad op een halve meter hoogte, en daarna steeds om de 30 cm. Tot uiteindelijk een hoogte van zo’n 1,80. Bind de jonge takken in een waaiervorm aan de draden. Dus eerst omhoog en dan zijwaarts.

Bij bramen komen de vruchten aan de takken die in het jaar ervoor zijn gevormd. Dat betekent dat je alle takken waar vorig jaar bramen aan groeide, in de wintermaanden kunt wegsnoeien. En doe dat ook, want bramen hebben, dankzij hun sterke groeikracht de neiging om te woekeren. Op deze manier houd je ze in toom en zorg je steeds weer voor een grote opbrengst.

Wist je overigens  dat je van het blad van braam en framboos planten heerlijke thee kunt maken?

Afbeelding van Ieva Karklina via Pixabay

Maak je eigen tuindecoratie door te recyclen

door Leave a Comment

Het hele jaar door ben ik bezig in de tuin. Ook in de winter. Dan ben ik vooral aan het bedenken hoe ik mijn tuin nog mooier kan maken. Dat kan natuurlijk met bloemen en planten, maar ook met tuinornamenten: beelden, potten, stapstenen of plantenbakken. Ga je naar een tuincentrum voor deze dingen, dan kom je er uit met een lege portemonnee. Liever maak je het zelf. Ruim je huis op en kijk hoe je versleten of kapotte spullen in je tuin een tweede leven kunnen krijgen. Laat je creativiteit de vrije loop. Tuindecoratie zelf maken is niet moeilijk. Ik geef je een paar voorbeelden.

  1. Mozaïek aan de muur van gebroken aardewerk

Bij ons sneuvelen er jaarlijks wel een aantal borden, mokken, schaaltjes of bloempotten. Zo jammer, vooral toen mijn favoriete beker sneuvelde. Maar in plaats van de scherven in de vuilnisbak te gooien, bewaarde ik ze. Want met gebroken aardewerk kan je leuke dingen maken. Zoals een mozaïektegel. Het enige dat je nodig hebt is je gesneuvelde servies en gips.

Plaats de brokstukken in een dikke plastic zak en sla ze voorzichtig met een hamer in kleinere stukken. Niet té klein, want hele kleine scherven zijn niet meer te gebruiken. Draag eventueel oogbescherming, want je wilt geen scherven in je ogen krijgen. Neem een vorm die je mooi vindt (bijvoorbeeld een taartvorm) en leg de brokstukken er zo in dat je een mooi patroon krijgt.

Je idee is klaar, nu de uitvoering. Meng het gips volgens de instructie op de verpakking. Plaats de vorm op een dik stuk karton of wat hout en vul deze met gips, zo dik als jij het wilt. Leg daarna het gebroken serviesgoed in het gips, je patroon aanhoudend. Duw ze voorzichtig naar binnen zodat het bijna gelijk ligt met het oppervlak, maar niet helemaal. Hierdoor kan het iets ‘zinken’ terwijl het droogt. Laat het geheel minstens een nacht drogen.

Maak er een haak aan vast met behulp van wat secondelijm en hang het op: aan de schuurdeur of in de boom. Wil je stapstenen maken, vervang dan het gips door cement en maak mallen van hout.

  1. Gerecyclede plantenbakken

Zelf een plantenbak maken is niet heel ingewikkeld. Het belangrijkste dat een plantenbak nodig heeft is een afvoer. Maak dus onderin je item dat gaat dienen als plantenbak een paar gaten. Lukt dit niet? Voeg dan een laag grind of kleine steentje onderin toe. Dit voorkomt dat je plantenbak een modderpoel wordt.

Maak je plantenbak van:

Oude laarzen: zelf verslijt ik elke twee jaar wel een paar laarzen. Het is mijn schoeisel in de tuin.  Maar hiervoor kan je ook kinderlaarzen gebruiken. Het leukste is om twee oude laarzen bij elkaar te zetten. Maak een gaatje onderin en vul met potgrond. Plant er lobelia in of viooltjes. Die laatste staan ook in de winter er nog leuk bij. Zet ze bij de voordeur of hang ze aan de schutting.

Pannen of theepotten: Een klimop in een mooie geëmailleerde ketel ziet er eigenzinnig uit. Maar een oude pan met mooie bloemen staat ook geweldig op tafel. Zoals ik al schreef: overal passen plantjes in, zolang je maar zorgt voor een goede afvoer. Dus ook in de oude roestige kruiwagen of waterteil.

Blik: bewaar al je groenteblikken. Verwijder de etiketten en maak gaatje in de bodem. Je kunt ze schilderen of in hun natuurlijke staat laten. Maak ze vast aan een (kale) omheining. Zet ze in een groep en plaats er kleurrijke bloemen in. Het geeft niet dat als ze wat roestig worden. Dat ziet er juist stoer en aantrekkelijk uit. Of ben je net als wij aan het klussen, dan slingeren er vast wel her en der oude verfpotten rond. Zet een plant met paarse bloemetjes in een paarse verfpot en een oranje plant in een oranje verfpot.

Oude tassen: Tassen die je niet meer gebruikt voor de boodschappen omdat bijvoorbeeld de hengsels kapot zijn, kun je gebruiken als kweekzakken voor groente. Het is een prima plek voor je tomaten, aardappels of kruiden. Vooral als je een kleine tuin hebt of een balkon kan het een uitkomst bieden. Zo ziet een aardappelkweekzak er uit.

Of maak tuindecoratie zelf door bloempotten te pimpen. Bijvoorbeeld met jeansstof.

  1. Kunst in de tuin

Ben je niet zo’n kunstenaar? Dat geeft niet. Ik ook niet. Toch kan je leuke kunstwerkjes als tuindecoratie zelf maken, zonder creatieve vingers.

Windgong

Maak bijvoorbeeld een windgong van oud bestek en een vergiet. Maak het bestek vast aan het vergiet (of andere cirkel) en hang deze op een winderige plek. Met flessendoppen kan natuurlijk ook.

Vogelvoederpoppetjes

Met een bloempotje als hoed, en een bol vet als hoofd eronder. Een lichaam van gedopte pinda’s en ledematen van ongedopte pinda’s. Leuk voor in de tuin en lekker voor de vogels.

poppetje van vogelvoer

Ingelijste plant

Ligt er nog ergens en fotolijst zonder foto? Zet ‘m op een mooie plek in de tuin en plaats er een mooie plantenbak achter. Dat is per direct een kunstwerk.

Gespiegelde tuin

Hang een oude spiegel aan de schutting of in de boom. De weerspiegeling van de tuin is al een kunstwerk op zich.

Wil je je tuindecoratie zelf maken, maar voel je je een beetje onzeker of je het wel kan? Een belangrijke tip: wees niet bang om te beginnen en geniet van het proces van maken. En mocht er toch iets misgaan: weggooien kan altijd nog. En onthoud dat experimenteren deel uitmaakt van het plezier.

Afbeelding van Oldiefan via Pixabay

Je tuin in winterslaap

door Leave a Comment

Nu de winter in aantocht is (op papier in ieder geval), mag de tuin én deze tuinvrouw uitrusten. De dieren doen dat ook. Zij zoeken een plekje waar ze heerlijk kunnen overwinteren, al dan niet met hun zelf bij elkaar gesprokkelde voorraad voedsel. De een gaat in winterslaap, de ander blijft actief. Zorg ervoor dat jouw tuin kan dienen als B&B voor egels, kikkers, lieveheersbeestjes, vleermuizen en eekhoorns en al die andere dieren.

Egels zoeken al in de herfst een plekje om te overwinteren. In oktober en november gaan ze in winterslaap. Voor die tijd eten ze hun buikje rond, want wakker worden doen ze pas weer in maart-april. Tot die tijd moeten ze op hun vetreserves teren. Hun nestje maken ze graag onder een hoop takken en bladeren of onder in de composthoop. Voor teveel nattigheid en extreem lage temperaturen zijn ze gevoelig. Wees dus voorzichtig als je je tuin opruimt. Ze kunnen hun bedje al opgemaakt hebben. In maart-april worden ze weer wakker.

Eekhoorns zijn eigenlijk de hele winter nog een beetje actief. In ieder geval zullen ze regelmatig opstaan om een hapje te eten. Dat menu hebben ze al op verschillende plekken in de tuin klaargelegd, zodat ze in de donkere dagen niet meer hoeven te zoeken. Eekhoorns houden van een rommelige tuin, waar ze met bladeren en takken een nestje kunnen bouwen.

Vleermuizen hebben hun vaste winteradres. Vaak met velen tegelijk. Het liefst een vochtige maar vochtvrije plek. Dat kan in een schuur zijn, maar ook een holte in een boom volstaat. Of onder een brug of oude bunkers. Ze worden weer wakker als het warmer wordt, want dan is de kans op insecten, hun voornaamste voedselbron, het grootst.

Kikkers trekken zich terug op vochtige plekken: ergens onder stenen, planken of een hoop bladeren. Sommige kikkers gaan diep onder water, anderen zoeken het droge op. De kikkers houden van vochtige plekken. Ook om in te overwinteren. Graaf voor de kikker een kuil van een halve meter diep. Leg er bladeren, snoeihout en gemaaid gras in. Met daarbij nog een paar kleine keien.

Vogels overwinteren het liefst in struiken of een nestkastje. In winterslaap gaan ze niet. Zangvogels zullen zelfs ook in de winter blijven. Snoei dus niet alle bomen in je tuin in november of december. Is het een schuilplek voor vogels, snoei dan aan het eind van de winter.

plekjes voor winterslaap plekje voor winterslaap

Hommels en wilde bijen verblijven tijdens de winter graag in droge stengels en zaadknoppen. Laat uitgebloeide bloemen dan ook staan in de winter. Overigens sterven de meeste hommels in het najaar zodra er nachtvorst komt. De koningin overleeft het wel, want die heeft de kans gehad om het buikje goed rond te eten.

Lieveheersbeestjes houden meer van warme en droge plekken. Ze moeten niet teveel hebben van nattigheid. Spleten in de schors van bomen, in dood hout, groenblijvende heesters of een plekje in de schuur is ideaal voor ze. Maar ze houden ook van plantenafval. En dan met name holle stengels, bijvoorbeeld van de venkel of lupine.

Vlinders willen houden net als lieveheersbeestjes van warme en droge plekken. Te vochtig betekent vaak hun dood. Van hele natte winters houden vlinders dus niet. Een insectenhotel op het zuiden zullen ze waarderen. En anders kruipen ze weg in een holle boom of een beschut hoekje in de schuur en houden een soort van winterslaap. In het voorjaar komen ze weer tevoorschijn. Niet alle vlinders overwinteren overigens in Nederland. Enkele soorten zoeken warmere oorden op.

Creëer zelf lekkere overwinterplekjes na de voorbeelden van hierboven. De dieren zullen je dankbaar zijn en je in het voorjaar belonen met hun aanwezigheid, plagen bestrijden.

Heb je kippen? Lees dan hier hoe je ze goed de winter doorkrijgt.

Wat te doen met tamme kastanjes

door 1 Comment

Ik kreeg een zakje tamme kastanjes met de boodschap: ‘hier, doe jij er maar wat mee. Vind je vast leuk’. O ja, zeker. Tamme kastanjes lijken me heerlijk. Ik heb een tamme kastanjeboom in de tuin, maar die is nog jong en geeft amper noten. En ik wilde zo graag eens van tamme kastanjes chocoladepasta maken. Dus ik ging vol enthousiasme aan de slag. Maar met een paar dingen had ik geen rekening gehouden…

Want het leken er niet eens zoveel. Bij elkaar was het een kleine kilo. Gelijk alles maar klaarmaken dacht ik. Dat was misgedachte nummer 1. Van een kilo kastanjes kan je heel veel lekkere dingen maken. Maar trek er dan wel even een middagje voor uit. Voordat je kan beginnen, moet je ze eerst van hun jasje ontdoen. En daar is een ‘klein’ klusje.

Tamme kastanjes koken en pellen

Of doppen. Of schillen. Of hoe je het ook wilt noemen. De buitenste harde laag moet er af. Hiervoor kerf je alle kastanjes in. Ik deed het op de platte kant, omdat dat het makkelijkste snijdt. Of het de beste manier is, weet ik niet. Ik lees ook dat je een sneetje moet maken aan de bovenkant. Of juist de onderkant. Snijd ze in ieder geval ver genoeg in. Dat maakt het pellen straks een stuk makkelijker.

Vervolgens kook je de kastanjes zo’n 10 minuten in water. Giet ze daarna af en begin zo snel mogelijk, afhankelijk hoe vuurvast je vingers zijn, met het afpellen van de schilletjes. Hoe warmer de kastanjes nog zijn, hoe makkelijker het gaat. Hier had ik misgedachte nummer 2: ik begon al snel (heb vuurvaste vingers) met het pellen, maar het karwijtje nam toch zo’n dik half uur in beslag. Misschien wel langer, want ik raakte totaal het tijdsbesef kwijt. De kastanjes in de vergiet koelden natuurlijk snel af. Het pellen deed ik afwisselend met een mesje en mijn nagels. Ik kreeg kramp in mijn hand en mijn nagel zag er na afloop niet meer uit. Tip: doe geen kilo tegelijk.

Maar uiteindelijk lagen ze allemaal mooi gepeld in een kom. Effe proeven. Ook zonder verdere bewerking zijn tamme kastanjes goed te eten. Wist je dat tamme kastanjes veel minder vet hebben dan andere noten? En als je ze roostert bevatten ze zelfs nog maar 3% verzadigde vet. Honderd gram tamme kastanjes staat gelijk aan 185 kcal. Vergeleken met hazelnoten: die bevatten 650 kcal per 100 gram.

Chocoladepasta maken van tamme kastanjes

Bovenaan mijn lijstje ‘wat te doen met tamme kastanjes’ staat chocoladepasta. Je vindt verschillende recepten online die stuk voor stuk anders zijn. Uiteindelijk heb ik mijn eigen draai eraan gegeven met standaard ingrediënten die ik altijd in huis heb. Dit is de meest simpele methode:

Manier 1

Benodigdheden:

  • 150 gram tamme kastanjes
  • 1 lepel cacao
  • 1 lepel suiker (of ander zoetmiddel)
  • plantaardige olie

Maal de kastanjes samen met de cacao, suiker (of honing of ander zoetmiddel) en wat plantaardige olie in de keukenmachine. Laat het net zo lang draaien tot het smeuïg wordt. Giet het over in steriele potten.

Dit is de snelle manier om chocolade pasta te maken van tamme kastanjes. De smaak is puur. Het is niet langer houdbaar dan een dag of 3 in de koelkast. Deze kastanje chocoladepasta is heel geschikt om broodtaart mee te maken (zie hieronder).

Een tweede manier vond ik op de website van Xandrabaktbrood.nl. Iets meer werk, en de smaak is ook meer richting chocoladepasta.

Manier 2

Benodigdheden:

  • 300 gram gepelde kastanjes
  • ½ liter melk
  • vanille druppels
  • 50 gram basterdsuiker
  • 50 gram chocolade (puur of melk)

Kook de geschilde kastanjes 15 tot 20 minuten in een klein laagje water. Giet ze af en duw ze door een zeef zodat het puree wordt. Doe ze terug in de pan en breng weer zachtjes aan de kook samen met een halve liter melk, enkele vanille druppels en 50 gram basterdsuiker. Blijf roeren zodat de suiker oplost en het geheel steviger wordt. Voeg tot slot 50 gram chocolade (puur of melk) toe. Giet het over in steriele potten.

Meer bijzondere recepten met kastanjes vind je op de website van Made by Ellen

Broodtaart met tamme kastanje chocoladepasta

De eerste lichting chocoladepasta vond de familie iets minder geschikt voor op brood. Dus gebruikte ik het in de broodtaart. In plaats van enkel roomboter, smeerde ik de broodjes in met roomboter én een dikke laag chocoladepasta. Dit was zeker een groot succes bij alle familieleden.

Kastanjes invriezen

Het restant van de kastanjes heb ik ingevroren. Een kilo was wat veel om in een keer te verwerken.

Tamme kastanjes invriezen doe je als volgt:

  1. Kruisjes kerven in de ronde kant van de kastanjes
  2. Dompel de kastanjes 5 tot 10 minin kokend water
  3. Haal direct na het koken de schilletjes eraf
  4. Doe de kastanjes in luchtdichte diepvrieszakjes en plaats in de vriezer
  5. Bewaar de kastanjes maximaal 3 maanden

Conclusie

Tamme kastanjes zijn super lekker, maar het is aardig wat werk om ze allemaal te pellen. Je hoeft dus echt geen kilo tamme kastanjes klaar te maken. Een pondje werkt ook en is een stuk makkelijker. Wil je het werk er niet van hebben, dan koop je ze gekookt en al in een zakje of potje. Bijvoorbeeld bij de Ekoplaza.

Ik ben benieuwd wat jij met tamme kastanjes maakt.

Wil je vaker lezen over tuinieren, koken, hergebruik en duurzaam leven? Elke twee weken stuur ik je je nodige portie duurzame inspiratie.

 

De magie van Duizendblad

door 2 Comments

Overal om je heen zie je nu Duizendblad. Duizendblad groeit graag op schrale grond en de mooie witte en zachtroze bloemen steken nu boven het hoge gras uit. Maar Duizendblad vind je ook in de tuin. Als tuinplant heeft Duizendblad uitgesproken kleuren, zoals heldergeel en donkerrood.  De naam verwijst naar het gevederde blad, dat lijkt op duizend kleine blaadjes. De blaadjes en bloemetjes ruiken heerlijk. Je kunt Duizendblad eten. Het schijnt lekker en gezond te zijn zeggen de experts. Tijd om eens te proeven.

Duizendblad eten

Duizendblad heeft een heerlijke aroma. En de smaak? Licht bitter, pittig en toch aangenaam. En ja, je kunt Duizendblad eten. Het is te gebruiken in tal van gerechten. Van de jonge blaadjes maak je een krachtige soep of je eet het als spinazie. De blaadjes en bloemetjes zijn ook lekker in kruidenboter, salade, azijn, keukenzout of een omelet.

Duizendblad thee

Duizendblad is natuurlijk ook lekker als thee. Als echte theeleut moet ik dat natuurlijk even proeven. Vind je de thee iets te bitter? Meng het dan met munt of kamille. Je kunt thee zetten van verse en gedroogde bladeren en bloemen. Ik droog mijn Duizendblad in de droogoven: zo’n 4 uur op 35-40 graden.

Meer recepten voor thee uit de tuin

Thee uit de tuin

Gezondheid

Zoals de meeste (on)kruiden, kent Duizendblad (de Latijnse naam is Achillea millefolium) ook zijn krachten. De Griekse held Achilles zou de wonden van zijn krijgsmakkers verzorgen met Duizendblad. Nog altijd wordt in China het blad gebruikt in de traditionele kruidengeneeskunde om onder meer wonden te genezen. Die helende werking is te danken aan het looizuur in de plant. Een wondje? Kneus het blad en druk het op de wond. Duizendblad bevat ook flavonoïden die de doorbloeding van de huid stimuleren. Daarom wordt Duizendblad vaak verwerkt in huid reinigende lotions. Zie een recept hieronder.

Wie last heeft van menstruatieklachten kan een kopje Duizendbladthee goed gebruiken. Het stimuleert de doorbloeding en helpt zodanig de menstruatie te bevorderen en vermindert krampen. In het Engels wordt Duizendblad Nosebleed genoemd. Om dezelfde reden als hierboven: het stimuleert de doorbloeding en kan, in een enkel geval, een bloedneus veroorzaken. Geniet dus van een kopje duizendblad thee, maar drink met mate.

Wanneer plukken

Al in maart en april is Duizendblad te ontdekken als je goed de bodem afspeurt. De jonge bladeren op de bodem zijn dan lekker mals. In mei en juni pluk je de bloemknoppen. Tot in september pluk je de bloemknoppen en de bladeren daar direct onder.

Recept: Reiniger van een vette huid

Maak een aftreksel van duizendblad: doe 3 afgestreken eetlepel bladeren en bloemen in een schaaltje en giet er 150 ml kokend water over. Laat het aftreksel afkoelen, zeef het en giet over in een schoon flesje. In de koelkast blijft deze reiniger enkele dagen goed.

Let op: gebruik het nooit te lang op één plaats, want dat kan de huid overgevoelig maken. Daarnaast kan de huid gevoeliger worden voor zonlicht.

In de tuin

Duizendblad hoef je natuurlijk niet te oogsten. Je kunt het ook gewoon laten staan. In de tuin heeft de plant ook zeker nut. Het trekt nuttige insecten aan zoals lieveheersbeestjes, sluipwespen en roofmijten. Oogst je hem toch, maar gebruik je niet alles? Gooi dan wat bladeren op de composthoop. Het zou de composthoop sneller laten verteren. Een van de wonderen van Duizendblad.

Wil je ook Duizendblad in je tuin? Bekijk de verschillende varianten.



Lavendel stekken doe je zo

door 2 Comments

Deze na-zomerse dagen is het nog lekker werken in de tuin. Of was je er al klaar mee? Nou, ik nog niet hoor. Er moet nog geoogst, opgeruimd en winterklaar gemaakt worden. Nu is het al tijd om na te denken wat je volgend jaar in de tuin wilt. Een van de klusjes op mijn agenda is het stekken en winterklaar maken van de lavendel.

Lavendel stekken

Heb je ook lavendel in de tuin? Dan is het nu tijd om stekken te maken, zodat je volgend jaar nog meer plantjes hebt. Lavendel stekken is super eenvoudig. Je knipt zo’n 10 centimeter van de topjes (zonder bloemetjes). Zorg ervoor dat je een stukje van de houtachtige steel mee hebt. Verwijder de onderste takjes en zet ze in nieuwe potgrond, eventueel stekgrond. Geef ze de eerste tijd voldoende water, zodat ze niet kunnen uitdrogen. Zet ze op een beschutte en vorstvrije plaats. Plant ze na de winter in je tuin. Aangezien niet alle stekjes altijd lukken, maak er veel.

Lavendel snoeien

Het is nu overigens ook tijd om de hele lavendel te snoeien. Zelfs als ze nog mooi in bloei zijn, kan je dat het liefst uiterlijk september doen. Het is de zogenaamde cosmetische snoei: knip hem niet tot op de grond af, maar snoei lichtjes. Eigenlijk weer in vorm brengen van de plant voor de winter. Dit kan heel goed met een heggenschaar (tip: check reviewify voor advies). Dat is alles. De rest is een bescherming tegen de vorst. De volgende snoei is na de winter, rond 1 april. Dan ga je hem drastisch terugknippen. Tot vlak boven het kale hout of vlak boven nieuwe scheuten. Dan heb je in de zomer weer een volle bos bloeiende en heerlijk geurende lavendel.

Dol op lavendel

Waarom zou je lavendel in je tuin willen hebben? Natuurlijk omdat het heerlijk geurt! Maar er zijn meer redenen:

infographic met 5 redenen om lavendel in je tuin te planten

 

Lees meer over lavendel:

BewarenBewaren

Welke bloem is dit in mijn tuin?

door Leave a Comment

Ik geef het toe: van de meeste bloemen in mijn tuin heb ik geen flauw idee wat het is. Dat komt omdat het hier al groeide en bloeide toen we hier anderhalf jaar geleden kwamen wonen. Het zijn de plantjes waarvan ik denk: is dit onkruid of de moeite waard om het te laten staan? Ik beschik nog niet over enorme groene kennis. Die kennis ben ik hard aan het bijspijkeren, want ooit zal mijn tuin eruit zien als een prachtige pluktuin, en loop ik er rond als de tuinvrouw die er uren over kan vertellen.

Ok, terug naar de realiteit. Zover is het nog niet. Ik probeer tot die tijd creatief om te gaan met het ontwikkelen van mijn kennis. Daarom stond er deze week elke dag een foto uit mijn tuin op mijn socialmedia-kanalen. Leerzaam voor mij, maar ook voor jullie, als ik de reacties mag geloven. 🙂

7 veel voorkomende bloemen in de tuin

Heb je het gemist? Hieronder zet ik zeven bloemen in mijn tuin nog eens voor je op een rijtje.

  1. Vingerhoedskruid. Schitterende plant, maar pas op: zeer #giftig
  2. Grote Wederik #lysimachiavulgaris Je schijnt de jonge blaadjes te kunnen eten. #bijenplant #slobkousbij

  3. Phacelia #groenbemester en waardevolle #bijenplant voor hommels en #honingbijen En ook nog eens een natuurlijke onkruidbestrijder #phacelia
  4. Groot kaasjeskruid #bijenplant De blaadjes kan je eten als groente, en ook de bloemetjes zijn smakelijk. Als #theehelpt het tegen keelpijn. #eetbarebloemen
  5. Driekleurig viooltje. #eetbarebloemen in salade, siroop, olie, azijn en jam
  6. Robertskruid, ook wel stinkende ooievaarsbek genoemd. De geur schrikt #insecten af. Lieflijk plantje dat houdt van woekeren.
  7. Witte klaver. Het gras staat er vol mee, bijen zijn er dol op, net als koeien. De blaadjes zijn lekker in de sla, van de bloemetjes maak je thee of wijn. #eetbarebloemen

 

Lees ook: